O patronie naszej szkoły

 

 

 

 Sienkiewicz Henryk, pseud. Litwos, ur. 5 V 1846, Wola Okrzejska (Podlasie), zm. 15  XI 1916, Vevey k. Lozanny, pisarz, publicysta, działacz społeczny. Od 1869 publicysta "Tygodnika Ilustrowanego", "Przeglądu Tygodniowego", "Gazety Polskiej", 1874-78  współwydawca "Niwy", 1882-87 redaktor "Słowa"; występował przeciw antypolskiej polityce  rządu niemieckiego (inicjator i wydawca międzynarodowej ankiety Prusse et Pologne  1909); w okresie rewolucji 1905-07 zbliżył się do ND; po wybuchu I wojny światowej działał  w Szwajcarii jako prezes Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w  Polsce; współzałożyciel Kasy im. Mianowskiego, 1899-1900 prezes Warszawskiej Kasy  Przezorności dla Literatów i Dziennikarzy; odbył m.in. podróże do USA 1876-78 (Listy z  podróży do Ameryki 1878) i do Zanzibaru 1890-91 (Listy z Afryki 1892); 1900 uczczony jubileuszem 25-lecia twórczości, który przypadał 1897 (w darze od narodu otrzymał pałacyk w Oblęgorku pod Kielcami).

 

We wczesnej twórczości głównie nowelista, twórca najbardziej wyrazistych w literaturze epoki obrazów niedoli chłopa - osaczonego przez działających wspólnie dwór, plebanię i urzędników carskich (Szkice węglem 1880), zmuszonego do walki za cudzą sprawę (Bartek Zwycięzca 1882), marnującego talenty z braku warunków i możliwości edukacji (Janko Muzykant 1880), ginącego na obczyźnie w poszukiwaniu pracy (Za chlebem 1880) - oraz twórca obrazów niedoli wygnańczej i patriotycznej nostalgii (Latarnik 1882), a także ucisku zaborczej szkoły (Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela 1880); zyskał sławę jednego z największych twórców prozy polskiej i światowej jako autor powieści historycznych pisanych "ku pokrzepieniu serc". W cyklu zwanym Trylogią (Ogniem i mieczem, t. 1-3 1884 - film J. Hoffmana 1999, Potop, t. 1-6 1886 - film J. Hoffmana 1974, Pan Wołodyjowski, t. 1-3 1887-88 - film J. Hoffmana 1969) zawarł niezwykle barwny i sugestywny, choć wyidealizowany, obraz życia i wydarzeń dziejowych w Polsce XVII w. (w dobie wojen kozackich, najazdu szwedzkiego, wojen z Turcją - 1648-72); w powieści Krzyżacy (t. 1-4 1900 - film A. Forda 1960) dał wspaniałą wizję zmagań rycerskiej Polski z zakonem krzyżackim aż do zwycięstwa w bitwie pod Grunwaldem; w powieści z czasów Nerona Quo vadis (t. 1-3 1896, film J. Kawalerowicza 2001) ukazał duchowy tryumf chrześcijaństwa nad przemocą imperium rzymskiego. Z powieści Sienkiewicza o tematyce współczesnej (Rodzina Połanieckich t. 1-3 1895 - serial telewizyjny J. Rybkowskiego 1978, pamflet na rewolucję 1905-07 Wiry, t. 1-2 1910) popularność zdobył portret dekadenta w Bez dogmatu (t. 1-3 1891); ponadto powieści historyczne Na polu chwały (1908) i Legiony (1918, nieukończona), powieść dla młodzieży W pustyni i w puszczy (1911 - film W. Ślesickiego 1973, G. Hooda 2001), opowiadania, utwory sceniczne (Zagłoba swatem, wystawiony 1900), korespondencja Listy cz. 1-2 1977); publicystyka, pisma krytycznoliterackie; Dzieła (t. 1-60, 1948-55), Wybór nowel i opowiadań (1979), Dzieła wybrane (t. 1-9 1991); 1905 została mu przyznana Nagroda Nobla za "znakomite zasługi jako pisarza epickiego".